جایگاه آزمون عملکردی در ارزشیابی کیفی توصیفی
از آن جا که دانستن ضامن توانستن نیست ویادگیری های دانش آموزان از دانستن صرف به سطح توانستن نیز برسد لذا ارزشیابی ها باید به سطح توانستن و بهبود آن نیز توجه بکند. اما توانستن را باید به گونه ایی دیگر مورد ارزشیابی قرار داد. بنابراین ،آزمون های عملکردی در نظام آموزشی از جایگاه با ارزشی برخوردار است.
به طور کلی ،آزمون عملکردی ،ابزاری خاصی است که از طریق آن ،دانش آموزان با اجرای فعالیتی ،اثری را تولید می کنند یا عملا نشان می دهند به چه دانشی دست یافته اند وبه چه میزان ،توانمندی را کسب نموده اند یا قادر به کاربست چه دانش هایی در موقعیت های واقعی هستند.
انواع آزمون های عملکردی
1 - آزمون عملکردی کتبی : که در آن معلم از دانش آموز می خواهد چنین فعالیتی را انجام دهد.
. گزارشی را ارائه دهد.
. نقشه ای را رسم کند
. اطلاعاتی را جمع آوری نماید وبر اساس آن ها نمودار رسم کند .
. داستان کوتاهی بنویسد
2 – آزمون عملکری شناسایی : که دراین نوع آزمون معلم از دانش آموز می خواهد چنین فعالیت هایی را انجام دهد.
. غلط های املایی یک متن را پیدا کند.
. بر روی نقشه رود ها ودریاچه ها را شناسایی کند.
. در یک قطعه شعر یا نثر ،صفت ها و موصوف ها را مشخص کند.
3 – آزمون عملکردی نمونه ی کار : در این شیوه از دانش آموز خواسته می شود حاصل فعالیت عملی خود را ارائه دهد.
. مکعبی را با ابعاد مختلف بسازد
. متنی را ترجمه کند
. اطلاعاتی را در باره ی موضوعی گرد آوری وآن رادر جدولی خلاصه وطبقه بندی کند.
. ماده شیمیایی جدیدی بسازد
. روزنامه دیواری تهیه کند.
. گروهی از سنگ ها ،برگ ها یا اشیای دیگر را گرد آوری و طبقه بندی نماید.
4 – آزمون عملکردی در موقعیت های واقعی یا شبیه سازی شده : در این نوع آزمون ها در شرایط غیر واقعی از دانش آموز خواسته می شود که غعالیتی را انجام دهد .
. نامه ای را بنویسد در پاکت قرار دهد و طبق روش معمول ،نشانی ومشخصات خود را روی پاکت بنویسد و در صندوق پست نمایشی در کلاس بیندازد .
. نقشی را در یکی از زمینه های مختلف درسی ایفا کند . (ایفای نقش )
. در کلاس یا در آزمایشگاه با وسایل خاص ،مدار الکتیکی ساده طراحی واجرا کند
چگونگی تولید آزمون عملکرد ی
مرحله اول
باید اهداف آموزشی مورد نظر تعریف شود
هنگام تعیین هدف در آزمون عملکردی به سه نکته مهم باید توجه نمود :
نخست ، در تعیین هدف آزمون عملکردی باید اهدافی را در نظر گرفت که با ابزارهای دیگر مانند آزمون های مداد کاغذی قابل بررسی نباشد. از این رو ،اهداف مناسب آزمونهای عملکردیباید در سطح عملکرد و مهارت وکاربرد دانستنی ها در عرصه ی عمل باشد .
مثلا در درس علوم اگر بخواهیم دانسته های دانش آموز رابسنجیم آزمون مداد کاغذی مناسب است ولی برای آگاهی ازتوانایی کسب شده در زمینه کاربرد وسایل اندازه گیری ، توانایی فرضیه سازی ومقایسه ی دانش آموزان ازآزمون عملکردی باید استفاده کرد.
دوم ، باید روشن شود که دانش آموزان ، دانش پیش نیاز هدف راکسب نموده اند .
مثلا با متر طول و عرض مستطیلی را اندازه بگیرد باید طول وعرض را یاد گرفته باشد .
سوم ، دانش آموزان ، دانش لازم را برای انجام آزمون عملکردی فراگرفته باشند.
مرحله دوم
فعالیت متناسب با هدف مورد نظر مشخص گردد، یعنی فعالیتی تعریف شود که وقتی دانش آموزان آن را اجرا کردند ، نشان دهنده ی تحقق هدف مورد نظر باشد.
اگر یک فعالیت مناسب ومتناسب با هدف تعریف شود هسته ی اصلی آزمون عملکردی شکل گرفته است .خلاقیت وابتکار معلم در این فعالیت موثر است.
ملاک های طراحی آزمون عملکردی
- با هدفی که برای ارزشیابی انتخاب شده است تناسب داشته باشد .
- برای دانش آموز جذاب باشد .
- به گونه ای باشد که دانش آموز عمل کننده وتصمیم گیرنده باشد .
- موجب فهم عمیق دانش آموز از موضوع شود.
- محدود به کلاس درس میتواند نباشد ودر موقعیت های دیگر (خانه) نیز انجام شود .
- تفکر برانگیز باشد.
مرحله سوم
باید مواد ووسایلی که دانش آموز برای اجرای آزمون نیاز دارد مشخص نمود ودر صورت امکان برایش تهیه کرد.
توجه : وسایل بی خطر ودر دسترس باشد.
مرحله چهارم
روش ارزشیابی از نتایج عملکرد دانش آموز مشخص گردد. (دانش آموز تصور روشنی از کار وهدف فعالیت خود داشته باشد وحتی بتواند خود را در حین فرایند اجرای آزمون ،ارزشیابی کند.
ارزشیابی از نتایج آزمون عملکردی
به طور کلی سه روش برای ارزشیابی آزمون های عملکردی وجود دارد :
الف – روش مرتبه ای
ب – روش ملاکی
ج – روش فرایندی
الف – درروش مرتبه ای براساس میزان تحقق انتظارات آموزشی یا هدف آموزشی ، ارزشیابی اجرا می شود .
میزان تحقق اهداف عملکردی به روش پلکانی تنظیم می شود بررسی میزان دسترسی دانش آموز به هدف ازطریق بیان مراتب ودرجات صورت میگیرد یعنی تهیه فهرست وارسی به صورت مرتبه
در فهرست وارسی معلم تلاش می کند درجات تحقق هدف فعالیت یادگیری رابیشتر ازپایین به بالا تنظیم کند.
ب – در روش ملاکی ،ویژ گی های محصول نهایی فعالیت یادگیری ملاک تحقق هدف یادگیری قرار می گیرد. مثلا اگر قراراست دانش آموز قصه ای بنویسد ویژگی های قصه ملاک ارزشیابی از عملکرد دانش آموز می شود.
ج – در روش فرایندی ، اجرای فعالیت یادگیری مورد توجه قرار می گیرد .در این روش گام ها واعمالی که باید در آزمون عملکردی یا فعالیت تعیین شده انجام گیرند ،فهرست شوند ودر هنگام اجرا ومشاهده به ان ها توجه شود.
لازم است یادآوری شود : تهیه فهرست وارسی همیشه لازم نیست .
بازخورد نتایج ارزش یابی آزمون عملکردی می تواند به صورت توصیفی کامل نیز باشد .
نکات مهم
در صورت امکان آزمون عملکردی را به صورت آزمایشی خودتان قبل از اجرا در کلاس انجام دهید – فرایند اجرای آزمون برای دانش آموزبه دقت توضیح داده شود (دستوالعمل بر روی کاغذ نوشته ودر اختیار دانش آموز قرار گیرد).
قبل از اجرای آزمون دانش آموز توجیه شود.
خلاصه :
مراحل تولید آزمون عملکردی
1- تعیین هدف
2- تعیین فعالیت
3- تعیین وسایل مورد نیاز
4- تعیین روش ارزش یابی وارائه ی بازخورد
(کتاب راهنمای اجرای ارزش یابی کیفی توصیفی در دبستان نوشته ه دکتر محمد حسنی
پیامبراعظم (ص)فرمودند: هرکس بشارت ماه ربیع الاول را به من بدهد
من هم بشارت بهشت رابه او می دهم . حلول ماه ربیع الاول مبارک باد
